خبرگان، از مجلسی جوان تا محفلی کهن سال

                                                                                     

شاید نخستین برخورد عموم مردم با مجلس خبرگان، یادآور محفلی است که افرادی کهن سال در آن حضور دارند. این برداشت اولیه اینک توسط یکی از اعضای خبرگان نیز مورد تأکید و توصیه قرار گرفته است. سید احمد خاتمی مدعی شده که "خبرگان جای شیوخ است نه جوانترها؛ اگر افراد جوان بخواهند رهبر مملکت را تعیین کنند برای مردم قابل قبول نیست".[1] این برداشت عامه مردم و توصیه‌های احمد خاتمی اما تا چه میزان قرین واقعیت است.

دور اول خبرگان

آذر ماه 1361 بود که انتخابات دور اول خبرگانِ رهبری برگزار شد. 77 درصد مردم در آن شرکت کردند و 82 نفر به مجلس راه یافتند. نخستین مجلس خبرگان اما چندان یادآور محفلی کهن سال نبود. میانگین اعضاء خبرگان 53 سال بود. میزان سنی که حتی می‌تواند برای مجلس شورای اسلامی نیز جوان محسوب شود. در آن نخستین مجلس اما سالخورده‌ترین فرد ادوار مجلس حضور داشت. سید حسین خادمی اصفهانی ملقب به "خادم الشریعه" با 91 سال سن به خبرگان راه یافته بود. وی فرزند آقا سید صدرالدین عاملی و از شاگردان میرزای نائینی بود. خادم الشریعه اصفهانی اما استثایی در میان نمایندگانِ دور نخست بود. سید روح الله خاتمی با 76 سال و محمد باقر سلطانی طباطبایی- پدر سید صادق طباطبایی-  با 73 سال از مسن‌ترین افراد مجلس نخست خبرگان محسوب می‌شدند. اولین مجلس خبرگان اما افراد جوان بسیاری را در خود می‌دید. سید محسن موسوی تبریزی با 32 سال سن جوانترین نماینده خبرگان بود. اسدالله ایمانی –امام جمعه کنونی شیراز- نیز در آن زمان 35 ساله بود و از جوانهای مجلس محسوب می‌شد. در این میان، میانگین سنی نمایندگان استان فارس از 42 سال فراتر نمی‌رفت. از 5 نماینده‌ی این استان، 2 نفر زیر 40 سال داشتند و 3 نفر دیگر کمتر از 50 سال از عمرشان می‌گذشت. در این دوره آیت الله خامنه‌ای 43 ساله و هاشمی رفسنجانی 48 ساله در مجلس حضور داشتند. ریاست خبرگان نیز به علی مشکینی 61 ساله رسید.

دور دوم خبرگان

دومین دوره خبرگان در مهرماه ماه 69 برگزار شد. در این دوره بود که به یکباره میانگین سنی اعضاء افزایش یافت. میانگین سنی خبرگان از 53 اینک به 60 رسیده بود. جهشی که می‌رفت تا مجلسی جوان را به سمت محفلی کهن سال بدل کند. محمد رضا کاظمی با 84 سال سن از استان کرمانشاه به مجلس راه یافته بود و مسن‌ترین فرد این مجلس بود. وی از شاگردان مرحوم حائری یزدی بود. سید محمد باقر سلطانی طباطبایی هم 81 ساله شده بود و همچنان جزو پا به سن گذاشته‌های این مجلس محسوب می‌شد. جوانترین فرد این مجلس محسن اراکی بود. او از استان خوزستان به خبرگان راه یافته بود. اراکی در آن زمان 35 سال از عمرش می‌گذشت. وی فرزند شیخ حبیب الله اراکی از علمای بنام نجف است. اراکی اینک رئیس مجمع جهانی تقریب مذاهب است.

اسدالله ایمانی هم اینک 43 ساله شده بود و هنوز جزو جوانان خبرگان محسوب می‌شد. محمد اسحاق مدنی از سیستان و بلوچستان و علی شیخ موحد از استان فارس نیز 44 ساله بودند و از جوانان این مجلس نام می‌گرفتند.

در این مجلس بود که سید احمد خمینی با 45 سال سن به خبرگان راه یافت. عبدالنبی نمازی و قربانعلی درّی نجف آبادی نیز با سید احمد همسن بودند و در این مجلس حضور داشتند. محمد محمدی ری شهری نیز 44 ساله بود و از جوانان مجلس خبرگان محسوب می‌شد.

دور سوم خبرگان

میانگین سنی خبرگان اما دوره به دوره افزایش می‌یافت. در دور سوم خبرگان میانگین سنی اعضاء به 62 رسیده بود. استان خوزستان در این مجلس نیز نماینده‌ی جوان دیگری را به خبرگان معرفی کرد. عباس کعبی 36 ساله نماینده خبرگان از خوزستان بود و جوانترین نماینده سومین دوره محسوب می‌شد. رحیم محمدی از ایلام نیز 36 ساله بود. سید احمد خاتمی و صادق آملی لاریجانی هم در همین دوره سوم بود که به مجلس راه یافتند. آنها با 38 سال سن از جوانهای مجلس محسوب می‌شدند. مجید انصاری 44 ساله نیز در این دوره بود که به اعضاء خبرگان پیوست.

کهن سالترین فرد حاضر این بار هم 84 ساله بود. سید حسن موسوی شالی از قزوین، پا به سن گذاشته‌ترین فرد حاضر در خبرگان ملت بود. آیت الله بهجت در وصف وی گفته بود: اگر می‌خواهید به چهره‌ی انسانهای بهشتی نگاه کنید، به آقای شالی بنگرید. [2]

دور چهارم خبرگان

در دوره‌ی چهارم نیز میانگین سنی اعضاء افزایش یافت و اینک به 63 رسید. در این مجلس حسن نمازی توانسته بود به خبرگان راه یابد. او با 31 سال سن جوانترین فرد ادوار خبرگان بود. پس از او سید محمد واعظ موسوی با 42 سال و رضا رمضانی 43 ساله از جوانهای این مجلس محسوب می‌شدند. پا به سن گذاشته‌های این مجلس، 82 ساله بودند. سید ابراهیم حاتمی و حسام الدین مجتهدی مسن‌ترین افراد حاضر در خبرگان این دوره بودند. ابوالقاسم خزعلی نیز 81 ساله شده بود و از کهن‌سالترین اعضای خبرگان محسوب می‌شد. احمد جنتی و محمد باقر باقری کنی نیز با 80 سال سن از مسن‌های این دوره بودند.

چهار دوره خبرگان رهبری نشان داده است که هر سال بر میانگین سنی اعضاء افزوده می‌شود. مجلسی که در دوره اول، بسیار جوان به حساب می‌آمد اما رفته رفته به سمت مجلسی کهن سال میل کرد.

احمد خاتمی تأکید کرده است که این سیر صعودی خبرگان همچنان می‌باید ادامه یابد و شاهد مجلسی دوباره کهن سال باشیم. باید دید که آیا توصیه‌ی او محقق می‌گردد و روند صعودی این مجلس در سن و سال اعضاء همچنان ادامه می‌یابد؛ یا اینکه به دوران نخستینِ خبرگان باز خواهیم گشت. شاید بازگشت به دوران نخستین هم تجربه‌ی جذابی باشد. تجربه‌ای که شاید احمد خاتمی را خوش نیاید اما می‌تواند برداشت عامه مردم را از این مجلس متحوّل کند. شاید مناسبات روحانیت و مردم را هم دستخوش تحولاتی کند.

---

[1] http://www.asriran.com/fa/news/447357/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%E2%80%8C%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%AE-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA

[2] http://www.majlesekhobregan.ir/fa/OldMajlesMemberView.html?ItemID=3768