مُحَرَّم؛ ماه مِهرورزی شیعیان

دوستی دارم سنی مذهب. به غایت مهرورز و دوست داشتنی. چنان بر اسلوب اخلاقی مشی روزگار می کند که گویی دست خدای از آستین آسمان به در آمده و در کالبد وی نمایان شده است. با وی مجادله ای در باب مذهب ندارم. نه چندان تقلّا در دفاع از عقیده اش  می کند و نه چنان بر منش دیگران خرده ای روا می دارد. محرّم که می شود اما او بیمی بر دل می‌نهد. به طعنه یا طنزی تلخ می‌گوید، شیعیان اگر مرا در ایام محرم ببینند و به مذهبم پی ببرند، دُرُشتی می‌کنند و نامهربانانه با من مواجه می شوند. در مجالس عزای محرم هم کمتر شرکت می کند. می کوشد تا از چشمان دوستان شیعه مذهبش در این ایام مخفی بماند. حتی در این ایام، مرا که دوستی دیرین با او دارم را چندان دیداری نمی‌کند. هر چند که او ماجرای مخفی شدنش را در هنگامه ی  محرم به طنز بازگو می کند اما و هزار اما که لفافه ای از حقیقت بر گرد این طنز تلخ تنیده است.

مکرر در مکرر دیده و یا شنیده ام که مجلس عزای حسینی بدل به تسویه حسابها با افرادی می شود که آنها را میراث‌بر آل ابوسفیان و آل زیاد می دانیم. بر غیر همکیشان خود بر می آشوبیم که چرا چون ما طریقت حقه بر نمی گزینند و مُهر بطلان بر سایر ادیان نمی نهند. آن کس که ظاهری متفاوت برگزیده است را به چوب عناد می رانند و در عزای حسینی راه نمی دهند. به هنگامه ی عزا رگ غیرت درشت داشته و دامنه لعن و نفرین ها را گسترده و گسترده تر می کنند.

این نه آن رسم مبارکی است که حسین (ع) بر ما به ودیعت نهاد. محرم، ماه مهرورزی شیعیان است. اشک ریزی نهایتِ رقّتِ قلب را ایجاد می کند. قلبی که به حُرمت حسینی لطیف شد، نه تن به نزاعِ بی سامان می دهد و نه آشوب بی محابا را می طلبد. ماجرای راهپیمایی عظیم اربعین، نمودی از این قلب رقیق شده‌ی شیعیان است. در فلسفه اخلاق از سه سنخ اخلاق سخن به میان می‌آید. یکی اخلاق فایده گراست و دیگری اخلاق وظیفه گرا و در آخر هم اخلاق فضیلت گرا. در اخلاق فضیلت گراست که آدمی فراتر از فایده ها و وظایف اخلاقی عمل می کند و به فضیلت اخلاقی نائل می آید. در راهپیمایی اربعین هم، نهایت اخلاق مداری رخ نموده است. وقتی که انسانی انواع تدابیر را به کار می بندد تا خستگی از تن همنوع خود به در کند، نهایت اخلاق مداری رخ داده است. وقتی که میزبانی، بر زائرانِ مسافر، چنان اعتماد می کند که خانه خود را بی هیچ چشم داشتی در اختیار آنها قرار می دهد، اوج اخلاق گرایی را به نمایش می گذارد. هنگامی که بانویی سالخورده، کوچکترین خدمتی که از او می آید را از دیگران دریغ نمی کند و خود را سایه بان زائری معلول قرار می دهد، او اخلاق را نیز شرمنده خود کرده است. می توان و می باید این نحوه از اخلاق مداری را برجسته کرد و آن را تعمیم داد و در دیگر ایام نیز آن را به کار بست و بدان توصیه های مشفقانه کرد.

حُرمت نهادن بر دیگر مذاهب و ادیان؛ اگر در دیگر ایام سال تحقق نمی یابد و کمتر مورد عنایت قرار می گیرد، اما راهپیمایی اربعین، تجلی گاه این مفهوم است.  به موارد عدیده ای که غیر شیعیان بر حرم حسینی وارد شده اند و قدر دیده اند بنگرید. "موکب المسیحین فی الحرم الحسینی" از دسته های عزاداری در حرم ابا عبدالله بود. تابلوی " انا ایزدی و روحی فداک یا حسین" دیگر از موارد حضور غیر شیعیان بود. برخی علمای اهل سنت نیز در قالب دسته های عزاداری به حرم وارد می شوند و مورد عنایت زائران قرار میگیرند. این نحوه از رفتار مداراگونه و احترام بر کیش دیگران، اگر در سایر ایام سال نیز مورد توجه قرار گیرد، شریعت مهر انگیز اسلامی را تحقق می بخشد.

خشونت پرهیزی و مدارا گرایی از آموزه هایی است که بشر معاصر بدان تأکید فراوان دارد. خشونت پرهیزی بر آمده از این عقیده است که برای رسیدن به نتیجه، استفاده از خشونت ضرورتی ندارد. همان عملی که شیعیان در اربعین به رخ کشیدند. در اوج نزاعها و خشونت طلبیهای داعش و در نهایتِ تهدیدهای نابخردانه، شیعیان با راهپیمایی سکوتِ اربعین، مشی خشونت پرهیزی را ترویج کردند؛ بدون اینکه خونی بریزد و سنگی بر بنای ناراست خشونت طلبی بیفزایند. آنان مدارا می کنند و لب فرو می بندند و با سکوتِ عظیم خود، منش دینی و اخلاقی خود را به انجام می رسانند. این رویّه اگر امتداد یابد و مدارا طلبی مورد تأکید همیشگی قرار گیرد، گره های ناگشوده بسیاری را خواهد گشود و  دلهای بسیاری را خواهد ربود.

محرم ماه مهر ورزی شیعیان است. آنچه که دیگران به صرف تئوری پردازی آن اهتمام می ورزند، شیعیان در هنگامه ی عزای محرم به رخ می کشند. نباید این ماه مهر ورزی را به نابخردیهای غضب آلود و ترویج نامهربانیهای کین آلود، آمیخته کرد. می توان به مِهر محرم افتخار و اقتداری برای شیعیان آفرید. اقتداری که با کلید حِلم و مدار به دست می آید.

تیغ حلم از تیغ آهن تیز تر/ بل ز صد لشکر ظفر انگیز تر

محرم امسال اما دوست سنی مذهبم را به عزای حسینی خواهم آورد. اخلاق مداری او را با آب لطفی از مِهر حسینی خواهم آمیخت. و می‌دانم که حرارت محرم در قلب او نیز اثر خواهد گذارد. انَّ لِقَتلِ الحُسین حَرارهٌ فی قُلوبِ المُومنینَ لا تَبرُدُ اَبَدا.