احمد بن موسی (شاهچراغ)، امامزاده ای در شیراز

 

شیعیان هر کجا اثری از امام یا امامزادگان خود یافته اند بر گرد آن حلقه زده اند. شیراز نیز از این مهم مستثنی نبوده است. یکی از فرزندان امام هفتم بر این شهر قدم نهاده است و شیعیان بر گردش حلقه زده اند و کوره ی مذهب را در این شهر، گرم نگه داشته اند. احمد بن موسی فرزند ارشد امام موسی کاظم(ع) بود. مادرش به "ام احمد" ملقب بود. گفته شده است که ام احمد داناترین و پرهیزگارترین زنهای امام کاظم(ع) بود. امام هفتم شیعیان، تمام آنچه را که درباره ی امامِ بعد از خود بوده است را به ام احمد گفته و وصیت کرده بود.  ام احمد اولین کسی بود که به امامت امام رضا (ع) ایمان آورد.امام رضا(ع) در چهار سالی که پدرشان زندانی بنی عباس بودند، به توصیه امام کاظم(ع)، شبها را در خانه ای به سر می بردند که ام احمد در آن حضور داشت و صبح به منزل خویش باز می گشتند. مادر امام رضا نجمه نام داشت. احمد بن موسی از ام احمد متولد شد.

منزلت احمد بن موسی به گونه ای است که شیخ مفید ضمن بیان فرزندان امام موسی کاظم(ع) پس از بیان این که برترین فرزندان امام کاظم، امام رضا(ع) است ، بی درنگ به ذکر عظمت روحی احمد بن موسی می پردازد و ایشان را به اوصافی چون کریم، جلیل القدر و صاحب ورع و زهد می ستاید. احمد بن موسی محبوبیت ویژه ای نزد امام کاظم داشته است. یکی دیگر از فرزندان امام کاظم(ع)، به نام اسماعیل بن موسی بن جعفر، روایتی را نقل کرده است که نشان از جایگاه برتر احمد بن موسی دارد.  وی می گوید: "پدرم با فرزندان خود از مدینه به سوی برخی از املاک خود بیرون رفت. ما در آنجا بودیم و با احمد بیست تن از خدم و حشم پدرم بودند که اگر احمد بر می خاست ، آنان با او بر می خاستند و اگر احمد می نشست ، آنان نیز با او می نشستند و همه گونه در خدمت او بودند. پدرم نیز پیوسته نظرش به وی بود و از او غفلت نداشت. ما نیز متفرق نمی شدیم، مگر پس از آن که از میان ما خارج می شد." شیخ مفید هم صراحتاً بیان کرده است که امام کاظم(ع)، احمد بن موسی را بسیار دوست داشته و او را بر دیگران مقدم می داشته است. امام کاظم(ع) حتی یکی از املاک خود را که مزرعه ای به نام "یسیریه" بود به احمد بخشید.

امام کاظم(ع) ، احمد بن موسی را یکی از کسانی قرار می دهد که پس از مرگ، به مفاد وصیتنامه ی ایشان جامه ی عمل بپوشانند. پس از شهادت امام کاظم(ع) جماعت زیادی از مردم مدینه به درب خانه ی ام احمد می آیند تا با احمد بن موسی به عنوان "امام" بیعت کنند. پارسایی و تقوا پیشگی احمد سبب شده بود که بسیاری از شیعیان تصور کنند که احمد بن موسی ، امام پس از موسی بن جعفر است.  احمد بن موسی اما با همه ی افرادی که برای بیعت حاضر شده بودند به مسجد رفت و از همه ی آنان بیعت گرفت.  سپس بر فراز منبر رفت و خطبه ای در نهایت بلاغت ایراد کرد و فرمود که : "همانطور که اکنون همه شما با من بیعت کردید و بیعتِ من به گردن شماست، من نیز با برادرم علی بن موسی الرضا (ع) بیعت کرده ام. بدانید که او امام و خلیفه پیامبر است و پس از پدرم او ولی خداست که اطاعتش بر من و شما از جانب خداو پیامبر واجب شده است". این درایت احمد بن موسی بود که سبب شد تا تمام حاضران ، سخنان ایشان را تصدیق کنند و با وی به درب خانه ی امام رضا(ع) بروند و با ایشان بیعت کنند. امام رضا(ع) نیز بخاطر این درایت، احمد بن موسی را دعا کردند.

در تاریخ از جماعتی نیز نام برده شده است که پس از شهادت امام کاظم(ع)، امامت امام رضا (ع) را نپذیرفتند و امامت را خاص احمد بن موسی می دانسته اند. این فرقه اما به عکس بسیاری از جماعات مشابه دیگر، در میان امامیه چندان بروز و ظهوری نیافته اند. این فرقه به سرعت از تاریخ شیعه محو شدند. این مهم تا حد زیادی مرهون مواضع مدبرانه و دقیقی است که احمد بن موسی در قبال چنین کسانی اتخاذ کرده است. هدایتِ سریع خلق پس از شهادت موسی بن جعفر به سوی امام رضا(ع)، مهمترین عامل قوت نگرفتن این فرقه در تاریخ تشیع بود. جالب این است که بحث امامتِ احمد بن موسی تنها پس از شهادتِ پدرشان در میان خلق مطرح نشده است و پس از شهادت امام رضا(ع) نیز این موضوع مطرح می شود و بسیاری از شیعیان به جانب احمد بن موسی رجوع می کنند. از این حیت، احمد بن موسی در تاریخ تشیع یک استثناست که در دو برهه ی زمانی متفاوت، بحث از امامت ایشان پیش کشیده می شود. احمد بن موسی اما پس از شهادت امام رضا (ع) نیز همان رویه ای را که سابق به کار برده بودند در پیش می گیرند و هیچگونه ادعای امامت نمی کنند. در زمان امامت امام رضا(ع) ، احمد بن موسی همواره ملازم و در رکاب ایشان بوده و به امام خدمت می کرده اند.

احمد بن موسی اما گفته می شود که در سال 199 در قیام ابن طباطبا و ابوالسریا شرکت می کند. این قیام ماهیتی شیعی داشته است و به قصد براندازی مامون و عباسیان و جانشین کردن یکی از اهل بیت پیامبر(ع) صورت پذیرفته بود. غیر از احمد برخی دیگر از فرزندان امام کاظم(ع) از جمله ابراهیم، اسماعیل و زید نیز در این قیام شرکت داشتند. پس از شرکت احمد بن موسی، برخی از قائلان به امامت ایشان، از حمایت ایشان بازگشتند. آنان بر این باور بودند که امام شیعه نمی باید که در قیامی نظامی شرکت کند. آنها پس از این واقعه بحث جانشینی امام کاظم(ع) را در پیش کشیدند و اعلام کردند که امام هفتم(ع) زنده است و از دنیا نرفته است. امام رضا (ع) اما از این قیام هیچگونه اعلام حمایتی نکردند و آنرا منع نیز نکردند. امام رضا(ع) به عاقبت چنین قیامهایی چندان امیدوار نبودند و از این رو سکوت پیشه کردند.

احمد بن موسی در این قیام به شهادت رسید و پیکرش در شیراز مدفون شد. شیراز امروز مفتخر است که امامزاده ای از خاندان اهل بیت را میزبانی می کند. امامزاده ای که نیک بود و نیک زیست و نیک از دنیا رفت.