محقق طباطبایی و بنیادی برای حفظ میراث شیعی
حضور در خانواده‌ای اهل علم و فضل کافی است تا فرزندان هم در طریقت علمی قرار گیرند. سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی هم از جمله متألهانی بود که در چنین خانواده‌ای رشد کرد. پدرش نوه‌ی دختری و مادرش نوه‌ی پسری فقیه بزرگ شیعه سید محمد کاظم طباطبایی یزدی صاحب عره الوثقی بودند. مادرش از طرف مادری هم نوه‌ی شیخ انصاری بود. همین نسب نامه کافی بود که سید عبدالعزیز هم در سلک اهل علم در آید. او دل به کتابشناسی و نسخ خطی بست و محقق طباطبایی لقب گرفت.
علاوه بر این انتساب خانوادگی، مراوده‌ی او با دو تن از عالمان فرهیخته جهان تشیع، سید طباطبایی را در عِداد محققین زبده در آورد. یکی آقا بزرگ تهرانی بود و دیگری علامه امینی. "الذریعه" کتاب گرانسنگ آقا بزرگ تهرانی دایره المعارفی است در جهان تشیع. آقا بزرگ به فرزندش علینقی منزوی گفته بود که تو و احمد (منزوی) اجازه دارید هر یادداشتی را که جناب سید عبدالعزیز طباطبایی راجع به کتب شیعه به شما تحویل می‌دهد و مورد یقین ایشان است را وارد الذریعه کنید. محقق طباطبایی از همان سالهای نخستینِ چاپ الذریعه به فکر نوشتن مستدرکی برای آن بر آمد. وی شروع به جمع آوری و فیش کردن کتابهایی نمود که نام آنها در الذریعه نیامده است.
محقق طباطبایی همچنین به مدت 25 سال پیوسته در کنار علامه امینی به جمع آوری نسخ خطی پرداخت. وی ضمن سفرهای مکرر خود به نقاط مختلف جهان، در به ثمر رسیدن تحقیقات علامه امینی در نگارش کتاب "الغدیر" نقش مؤثری داشت.
محقق طباطبایی از استاد دیگر خود میرزا محمد علی اردوبادی (1380 ق) نیز یاد می‌کرده است. از خصوصیات بارز مرحوم اردوبادی کمک علمی به دیگران در تحقیق و رفع مشکلات علمی بود. سید این خصیصه‌ی استاد را به خاطر داشته و خود نیز می‌کوشید تا در این طریق قرار گیرد و گره از مسائل علمی دیگران بگشاید.
محقق طباطبایی برای بازدید از نسخ خطی به بسیاری از نقاط جهان مسافرت کرد و با بسیاری از دانشمندان ملاقت نمود. وی همچنین در سفرهای خود مجموعه مهمی از میکرو فیلم‌ها و نسخه عکسی از کتابخانه‌ها و موزه‌های جهان را تهیه کرد. محقق طباطبایی اما در سال 1374 چشم از جهان فروبست. میراثی که سید جمع آورده بود اما بر زمین نماند و به همّت فرزندان ایشان مورد توجه قرار گرفت. مجموعه کتابهایی که سید جمع آورده بود اینک در کتابخانه‌ی ایشان مورد استفاده عموم است. کتابخانه محقق طباطبایی در قم، محل رجوع بسیاری از محققین است. این کتابخانه اینک گنجینه‌ای از نسخ را در قالب عکس و کتاب در خود دارد. علاوه بر کتابخانه‌ی محقق طباطبایی، بنیادی نیز به همین نام تأسیس گردیده است.
بنیاد محقق طباطبایی در سال 1390 در قم تأسیس شد و انتشار آثار مرحوم طباطبایی را در اولویت نشر خود قرار داد. این بنیاد نهادی است علمی و پژوهشی که بر اساس میراث علمی مرحوم محقق طباطبایی بنیانگذاری شده است. محور فعالیتهای این بنیاد نیز احیاء متون شیعی و آثار کهن مرتبط با میراث معرفتی اهل بیت (ع) است. این بنیاد می‌کوشد تا با همراهی محققان زبده‌ی این عرصه، حرکتی مستمر منطبق با موازین علمی را در احیاء متون و نشر معارف اسلامی داشته باشد.
رسالت بنیاد محقق طباطبایی چنین است: جمع آوری نسخ عکسی و میکرو فیلم از نسخه‌های خطی اسلامی؛ تصحیح متون کهن و انتشار آنها؛ انجام پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه مطالعات اسلامی؛ برپایی همایش‌ها و نشستهای علمی و تخصصی در زمینه میراث مکتوب اسلامی؛ برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه مدت در زمینه مطالعات اسلامی. این بنیاد تاکنون توانسته است نشستهای مختلفی را نیز به انجام برساند. از آن جمله، برگزاری نشست علمی با موضوعات "میراث ابوریحان بیرونی و نقش وی در آشنایی مسلمانان هند"؛" سیره نگاری پیامبر اکرم (ص)؛ مسائل و چالش‌ها"؛ "تفسیر سوره مریم"؛"تاریخ نقابت سادات تا پیش از حمله مغول "؛ "تاریخ نهج البلاغه". همچنین دوره‌ی آموزشی فهرستنگاری نسخ خطی نیز در این بنیاد برگزار شده است. بنیاد محقق طباطبایی تا کنون کتابهایی را نیز منتشر کرده است که از آن جمله‌اند: فضائل امیرالمومنین علی بن ابیطالب(ع) لاحمد بن حنبل؛ المقاصد العلیه فی المطالب السنیه؛ امین شریعت (ویژه نامه رونمایی از مجموعه مقالات درباره علامه امینی)؛ چهار مقاله درباره صحیفه سجادیه؛ الصحیفه السجادیه الکامله، به خط ابراهیم بن علی الکفعمی.
زمانی مرحوم محمد تقی جعفری در وصف محقق طباطبایی گفته بود: "اگر کسی روزها با آن بزرگوار همنشینی می‌کرد، نمی‌توانست از کمیّت و کیفیت معارفی که در درون داشت اطلاع پیدا کند. به اصطلاح اصول، مقام ثبوتی آن فقید خیلی بیش از مقام اثباتی او بود." و مرحوم ایرج افشار در خصوص سید طباطبایی گفته بود که: "در طول سالهایی که با محمد تقی دانش پژوه به دنبال نسخه‌های خطی این سو و آن سو می‌بودیم غالب جاها یاد طباطبایی به میان می‌آمد و معلوم می‌شد عاشقانه بدان گوشه‌ها سر زده بوده است."[1] بنیاد محقق طباطبایی اما اینک هم می‌تواند معارفی که سید در خاطر داشت را بازتاب دهد و هم نسخه‌های پراکنده را در یک محل گرد هم آورد. کاری که به برکت آیت الله محقق طباطبایی و به همّت بازماندگان ایشان به انجام رسیده است.
سلام،
با سپاس از این معرفی بسیار عالی.